Moraczewski Wacław Hilary-Artur (Morus, Artur, Artur Wister, Jerzy Morski)           

Wacław Hilary-Artur Moraczewski urodził sie 21.X. 1912 r. w Antoniewie (pow. Gostynin), jako jedno z trojga dzieci drogomistrza Władysława  i Ludwiki z Waliszewskich. W roku 1927 rozpoczął naukę w Komunalnym Koedukacyjnym Semunarium Nauczycielskim we Włocławku, gdzie w czerwcu 1932 r. zdał egzamin dyplomowy, uprawniający do wykonywania zawodu nauczyciela szkół powszechnych. Pracy w tym zawodzie nie podjął. Rozpoczął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie lecz niebawem ją przerwał.W  roku1933 ukończył, w stopniu sierżanta podchorążego, Dywizyjny Kurs Podchorązych Rezerwy Piechoty (DP) w Grudziądzu.W latach 1934-1938 pracował dorywczo; w roku 1936 otrzymał promocje do stopnia podporucznika rezerwy.

W styczniu 1939 r powołany został do czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim. We wrześniu 1939 r. wlaczył w składzie 60 DP w samodzielnej Grupie Operacyjnej "Polesie". Ranny w bitwie  pod Wolą Gułowską, 5 pazdziernika dostał się do niewoli i znalazł się w obozie przejściowym w Radomiu, skąd zbiegł.

Przystąpił natychmiast do pracy w organizacji konspiracyjnej Służba Zwycięstwu Polski (następnie Związek Walki Zbrojnej) i zorganizował m.in. obwód Iłża. Od wiosny 1940 r do wiosny 1941 r. przebywał jako kurier specjalny, używając nazwiska Artur Wister, na terenie Rzeszy, oddelegowany przez płk. Adama Eplera. Wykonywał zadania organizacyjne, tworząc  komórki sabotażowe wśród robotników cudzoziemskich w rejonie Bitterfeld-Halle. Aresztowany, po udanej ucieczce wiosną 1941 r, przedostał sie na teren  Generalnej Guberni (GG).

Wiosną 1943 r. powrócił do czynnej pracy w konspiracji: w stopniu porucznika objął  stanowisko komendanta Kedywu (Kierownictwo Dywersji) Obwodu Piotrków Trybunalski. Moraczewski przejął m.in. od komendanta Kedywu Okręgu Łodż Armii Krajowej (mjr "Gaj" - Adam Trybus), pięc działajacych juz na terenie miasta i powiatu Piotrków zespołów dywersyjnych, organizował następnie wszelkie formy walki bieżącej i rozbudowywał odcinek walki czynnej (patrole bojowe i dyspozycyjne, akcje i działania w zakresie zdobywania uzbrojenia i zaopatrzenia). Podlegały mu również zawiązki tworzących się oddziałów partyzanckich w obwodzie.

W ramach akcji "Taśma-Łańcuch", zarządzonej  przez Komendę Główną AK i wymierzonej przeciw strażnicom strzegącym granicy miedzy GG, a ziemiami wcielonymi do Rzeszy, Moraczewski, na rozkaz komendanta Kedywu Okręgu Łodż, przygotował i przeprowadził, w dniach 25 i 26 listopada 1943 r., akcję na strażnicę Grenzschutzu w Wodzinku koło miejscowości Srocko ( przy szosie Piotrków-Tuszyn- Łodż). W akcji tej wyróżnił się nie tylko jako  bezpośredni dowódca, ale także organizator domarszu do celu i odskoku po wykonaniu zadania.

W lipcu 1944 r. objął stanowisko komendanta obwodu Piotrków oraz dowódcy Kedywu Inspektoratu Piotrków. Z chwilą rozpoczęcia, na terenie Inspektoratu Piotrków, akcji "Burza", Moraczewski objął stanowisko kwatermistrza,a następnie dowódcy I batalionu 25 p. piechoty AK  (w skład tego pułku weszły 4 doświadczone partyzanckie oddziały dyspozycyjne Kedywu, 2 oddziały partyzanckie samoistne  oraz zmobilizowani do akcji "Burza" żołnierze z terenowych placówek AK). W pierwszym boju 25 p. piechoty AK pod Diablą Gorą, 16 sierpnia 1944 r., ( rejon ok. 20 km na poludniowy wschód od Sulejowa nad Pilicą) Moraczewski wyróznil się, dowodząc praktycznie większością skoncentrowanych tam sił. W boju tym został ponownie ranny. W początku września 1944 r. został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem od 3 maja 1944 r.

W czasie akcji "Waldkater", podjętej przez Niemców przeciw zgrupowaniu 25 i 72 p. piechoty AK, Moraczewski wyróznił się ponownie opanowaniem i słusznymi decyzjami dowódczymi w boju pod Stefanowem 26 wrzesnia (rejon lasów Przysucha). Po wygaśnięciu akcji "Burza" ( pażdziernik 1944r.) i przejściu oddziałów partyzanckich AK do samoobrony i działań defensywnych (akcja "Deszcz"), a w związku z tym rozformowania 25 p.piechoty AK (9 XI) i jego częściowej demobilizacji na Moraczewskiego spadł obowiązek rozmieszczenia i zaopatrzenia na kwaterach ranych, chorych i zdemobilizowanych żołnierzy, ponownej legalizacji części z nich oraz dowodzenia pozostałymi w terenie niewielkimi ddziałami ze zgrupowania 25 p. piechoty AK ( jeden stały oddział partyzancki, kilka drobnych grup).

W początku stycznia 1945 r. awansowany do stopnia majora, został ostatnim dowódcą 25 p. piechoty AK.

W przeddzień wejścia Armii Radzieckiej do Piotrkowa zorganizował uwolnienie więżniów z miejscowego więzienia. W ramach tzw. legalizacji konspiracyjnej posługiwał się nazwiskami Artur Wister, Jerzy Morski.

Po wyzwoleniu przejściowo aresztowany, a nastepnie zwolniony, Moraczewski próbował kontynuować studia w Łodzi. W 1946 r. dzierżawił poniemiecki tartak w Tomaszowie Mazowieckim. W roku 1947 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako prokurent w firmie "Technologia Drewna S.A."

Aresztowany 29 stycznia 1949 r. został skazany na 9 lat więzienia. Wyrok ten, dzieki zastosowaniu ustawy o amnestii z dnia 22.X.1952 r.,zmniejszony został do lat sześciu. Moraczewski zwolniony 29 stycznia 1955 r., a następnie zrehabilitowany postanowieniem Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 2maja 1957 r., pracował kolejno: jako księgowy i kierownik wydziału finansowego w Zakładach Transportowych Budownictwa w Warszawie (4.IV. 1955 - 29.II. 1973 r.) i jako naczelnik wydziału windykacji w I Oddziale PKO (11.I. 1965 - 31.VII.1973r.). uzupełniał też wykształcenie zawodowe, mimo trwajacej od lat ciężkiej choroby (grużlica), nabytej w partyzantce i powodującej dłuższe przerwy w pracy.

Zmarł w Warszawie 21 grudnia 1974 r. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Odznaczony był m.in. Orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Warszawę,  Medalem Zwycięstwa i Wolności.

Żonaty z Cecylią Szafrańską, 1.v. Wajs. Pozostawił córki: Annę Bogumiłę, anglistkę, Marię ( po mężu Konarską), zootechnika i syna Tomasza Artura, historyka.

opracował: Marek Getter